یکی از روش هایی که به ما در شناسایی هر چه بهتر کالا ها یاری می رساند دسته بندی یا اصطلاحاً طبقه بندی کالا ها است. هر طبقه بندی کالا بسته به نیازمندی، ایجاد شده و توسعه می یابد. طبقه بندی کالا ها را می توان از نقطه نظر حوزه عملکردشان به سه دسته تقسیم کرد:
طبقه بندی های بین المللی کالا: این دسته طبقه بندی ها معمولاً توسط یک نهاد بین المللی (سازمان ملل) ایجاد شده و توسعه می یابد مانند طبقه بندی CPC ، طبقه بندی ISIC ، طبقه بندی UNSPSC و طبقه بندی SITC
طبقه بندی های ملی کالا: متولی این دسته از طبقه بندی ها دولت ها می باشند مانند طبقه بندی ایران کد ، طبقه بندی JSCC (ژاپن) ، طبقه بندی ICNEA (چین) طبقه بندی NAF (فرانسه) ، طبقه بندی WZ و طبقه بندی eClass (آلمان)
طبقه بندی های سازمانی کالا: هر سازمان (ملی یا بین المللی) می تواند بسته به نیاز خود نسبت به ایجاد و توسعه یک طبقه بندی کالا اقدام نماید مانند طبقه بندی HS ( سازمان گمرگ ) ، طبقه بندی GPC ( سازمان GS1 ) ، طبقه بندی FSC ( سازمان ناتو NATO ) و طبقه بندی MESC ( شرکت شل )
طرح توسعه طبقه بندی :
تمامی طبقه بندی های حوزه کالا و حتی خدمات دارای یک طرح برای توسعه می باشند که اصطلاحاً طرح توسعه طبقه بندی نامیده می شود. هر طرح توسعه تعیین کننده سه ویژگی برای طبقه بندی است :
- تعداد سطوح طبقه بندی
- نام هر یک از سطوح طبقه بندی
- حداکثر تعداد گره های هر سطح طبقه بندی
بطور مثال طرح توسعه طبقه بندی FSC که متعلق به ناتو می باشد به صورت زیر است :
- دارای دو (۲) سطح طبقه بندی
- نام سطوح طبقه بندی به ترتیب گروه و کلاس
- حداکثر صد (۱۰۰) گره در هر سطح طبقه بندی
طرح توسعه طبقه بندی FSC را به اختصار به صورت «۱۰۰⨯۱۰۰» نمایش می دهند.
کد گره های طبقه بندی :
در طبقه بندی کالا ها مرسوم است که هر گره طبقه بندی با یک کد معادل می شود کد هر گره در کنار کد گره های بالا دستی اش ایجاد یک کد یکتا برای گره مورد نظر خواهد نمود. کد های با معنا در نظام های کدینگ بر همین اساس تولید می شوند مانند کدهای نظام « کدینگ ایران کد » که هفت رقم ابتدای هر کد ملی اشاره به گره انتخاب شده از طبقه بندی ایران کد دارد.
نام مصوب کالا : پودر آش رشته بسته سلفونی ۹۰ گرمی
کد ملی کالا: ۰۱۶۱۳۴۰yyyyyxxxx
گره انتخاب شده از طبقه بندی ایران کد به شرح زیر است :
۰۱__ مواد غذایی
۰۱۶__ فرآورده های صنایع غذایی
۰۱۶۱__ کنسروها و غذاهای آماده و نیمه آماده
۰۱۶۱۳__ غذا و مواد غذایی نیمه آماده
۰۱۶۱۳۴__ پودر غذا های نیمه آماده
۰۱۶۱۳۴۰__ پودر غذا های نیمه آماده
توسعه سطوح طبقه بندی :
توسعه هر یک از سطوح طبقه بندی متاثر از نحوه نگرشی است که به کالا در آن سطح وجود دارد. دو نگرش کلی که در توسعه سطوح طبقه بندی تاثیر دارند به شرح زیر است :
- نگرش ماهیتی کالا (توجه به ویژگی های ذاتی کالاها)
- نگرش کاربردی کالا (توجه به نوع، نحوه و مکان استفاده کالاها)
ممکن است این دو نگرش سطح به سطح یک طبقه بندی تغییر نماید مثلا سطح اول و دوم ماهیتی و سطح سوم و چهارم به صورت کاربردی توسعه بیابد.
موارد فوق الزامات کلی در مورد شکل گیری و توسعه طبقه بندی ها است. تشخیص اینکه یک طبقه بندی در حوزه کاربردش جامع و کامل است به عواملی بستگی دارد که در زیر به مهمترین آنها اشاره می شود :
- فاقد شکاف باشد (تمامی کالاها حوزه کاربردش را تحت پوشش قرار بدهد و تا حد امکان از عنوان « سایر موارد » گره ها استفاده نشده باشد)
- فاقد همپوشانی باشد (طبقه بندی به نحوه توسعه نیافته باشد که امکان قرار گیری همزمان یک کالای خاص در بین دو یا چند گره از طبقه بندی وجود داشته باشد)